طلاق، یک عمل شرعی و قانونی است که به منظور خاتمه دادن به روابط زناشویی زوجین انجام می شود. تقسیم بندی طلاق بر اساس احکام اسلامی، به دو نوع طلاق رجعی و طلاق بائن می باشد. بائن، به طلاقی گفته می شود که در آن، امکان بازگشت زوج به زوجه پس از انجام طلاق و در مدت عده وجود ندارد. به این معنی که اگر زوجین بخواهند بعد از طلاق به یکدیگر برگردند، باید مجددا صیغه عقد بین آن ها خوانده شود. بنابراین، در این مطلب سعی داریم توضیحات کاملی در رابطه با این که طلاق بائن چیست و انواع طلاق بائن کدام است، به شما ارائه دهیم. این مطلب توسط وکیل خانواده در مجموعه حقوقی عدل دانو برای شما تهیه شده است.
فهرست محتوای مقاله
انواع طلاق
واژه طلاق، در لغت به معنای باز شدن گره و رها شدن می باشد. طلاق رجعی، طلاقی است که در آن مرد می تواند در زمان عده به زن رجوع کند و نیازی به عقد مجدد نیست و عقد قبلی به رسمیت شناخته می شود. طلاق بائن در مقابل طلاق رجعی قرار دارد و در آن امکان رجوع مرد به زن در زمان عده وجود ندارد و رابطه زناشویی بعد از جاری شدن طلاق به پایان می رسد.
طلاق رجعی چیست؟
کلمه رجع و یا رجوع به معنای بازگشت است و به حالتی گفته می شود که بعد از اجرای طلاق، مرد بخواهد به زندگی مشترک برگردد و رابطه زناشویی را از سر بگیرد. بر این اساس مرد می تواند در زمان عده به همسر خود رجوع کند زیرا طبق قوانین طلاق رجعی، در زمان عده زن مانند همسر مرد می باشد و از حق نفقه نیز برخوردار است. بنابراین مرد می تواند به رابطه زناشویی برگردد.
طلاق در صورتی رجعی است که این دو شرط را دارا باشد. زن باید بعد از طلاق عده نگه دارد و بلافاصله بعد از طلاق به عقد مرد دیگری در نیاید. بنابراین طلاقی که عده ندارد، مانند طلاق پیش از رابطه زناشویی (مانند طلاق دوشیزگان در زمان عقد) و یا طلاق زنان یائسه جزء طلاق رجعی نیست و از نوع طلاق بائن می باشد.
در زمان عده، مرد بتواند به زن رجوع کند، بدون این که نیاز به عقد مجدد داشته باشد و منع قانونی نداشته باشد. بنابراین مواردی که زن باید عده نگه دارد، اما رجوع مرد از لحاظ قانونی مشکل داشته باشد از نوع طلاق رجعی نیست. (مانند طلاق برای بار سوم و طلاق خلع و مبارات)
طلاق بائن چیست؟
بائن در لغت به معنای جدا شونده است. همان طور که در بالا اشاره شد، طلاق بائن یکی از انواع طلاق است که در آن امکان رجوع به زندگی مشترک بعد از طلاق وجود ندارد. نگهداری عده طلاق به این معنا است که زن به مدت سه بار عادت ماهیانه دیدن (به مدت سه ماه) از ازدواج مجدد خودداری کند. در طلاق بائن، مرد در مدت عده زن حق رجوع به وی را ندارد و چنانچه بخواهد دوباره به زندگی مشترک خود ادامه دهد و رابطه زناشویی داشته باشد، باید مجددا زن را عقد کند.
به علاوه، این که طلاق بائن آثاری که طلاق رجعی دارد را در بر نخواهد داشت. به عنوان مثال، بر خلاف طلاق رجعی، در طلاق بائن زن در طول مدت عده که معمولا سه ماه می باشد، امکان دریافت نفقه را نخواهد داشت و اگر در زمان عده یکی از طرفین فوت کند، دیگری از او ارث نخواهد برد. البته اگر زن حامله باشد، مرد وظیفه دارد تا زمان وضع حمل، نفقه را بپردازد.
انواع طلاق بائن
بر طبق قوانین مربوط به طلاق، برخی از موارد طلاق، جزء طلاق بائن محسوب می شوند. بر اساس ماده 1145 قانون مدنی، انواع طلاق بائن نام برده شده و موارد زیر از نوع طلاق بائن میباشند:
- طلاق قبل از نزدیکی با زن (طلاق بائن غیر مدخوله)
- طلاق زن یائسه
- طلاق خُلع
- طلاق مُبارات
- طلاق سوم بعد از این که سه بار عقد متوالی انجام گرفته باشد. اعم از این که به صورت رجوع باشد یا به صورت وصلت جدید.
طلاق بائن قبل از نزدیکی: اگر مردی قبل از رابطه زناشویی و همبستر شدن با همسر خود، او را طلاق دهد، طلاق از نوع بائن است. در صورتی که طلاق بعد از نزدیکی با همسر اتفاق افتد از نوع رجعی خواهد بود.
طلاق زن یائسه: طبق ماده 1145 قانون مدنی، اگر مردی زن یائسه خود را طلاق دهد، طلاق از نوع بائن خواهد بود و مرد نمی تواند به زن رجوع کند. زن یائسه زنی است که دیگر عادت ماهیانه نمی بیند و قدرت بارداری خود را از دست داده است. یائسگی در زنان معمولا بعد از پنجاه سالگی اتفاق می افتد و یکی از مصادیق بارز طلاق بائن می باشد.
طلاق بائن به دلیل خلع و مبارات: طلاق بائن در حالت خلع؛ اگر زن کراهتی نسبت به مرد داشته باشد، در این صورت با پرداخت مبلغ و یا مالی که مورد توافق طرفین و درخواست مرد باشد، خواستار طلاق خود از دادگاه می شود. طلاق بائن در حالت مبارات، موقعی است که طرفین از یکدیگر کراهت داشته باشند که در این حالت نیز زن باید مبلغی که بیش از مقدار مهریه نباشد به مرد بپردازد. بنابراین، طلاق خلع و مبارات نیز جزء طلاق بائن محسوب می شوند و اساس این طلاق‌ها بر اساس کراهت زوجین از یکدیگر است.
طلاق بائن بعد از طلاق سوم: اگر مردی زنش را طلاق دهد و طلاق از نوع رجعی باشد و در مدت زمان عده به زن خود رجوع کند، اما برای بار دوم نیز همسر خود را طلاق دهد و به طور مجدد در زمان عده رجوع کند و این بار نیز اقدام به طلاق کند، طلاق وی از نوع بائن است و به مرد در زمان عده اجازه رجوع به زن داده نمی شود. بنابراین، بایستی بعد از طلاق سوم، اگر مجددا قصد رجوع داشته باشند، زن را به عقد خود درآورد. حکم بالا در موردی که مرد پس از عده طلاق رجعی، همسرش را به عقد خود در می آورد و عقد جدیدی با وی می بندد نیز صادق است و پس از دو بار طلاق رجعی و عقد مجدد بین آن ها، طلاق سوم از نوع طلاق بائن خواهد بود.
آثار طلاق بائن
طلاق بائن که به نوعی خاتمه رابطه زناشویی می باشد، دارای آثاری است که به بررسی آن ها می پردازیم:
منحل شدن عقد نکاح
از زمان جاری شدن طلاق بائن، عقد نکاح بین زوجین منحل می شود و دیگر آن ها زن و شوهر نخواهند بود. در این صورت، زن و مرد بلافاصله بعد از طلاق به یک دیگر نامحرم می شوند. بنابراین، اگر زوجین مایل باشند که به طور مجدد ازدواج کنند، باید دوباره صیغه عقد بین آن ها خوانده شود.
اما در صورتی که طلاق از نوع رجعی باشد، زن و مرد در مدت زمان عده که سه طهر می باشد، می توانند به هم رجوع کنند و نیازی به عقد دوباره نیست و رابطه زن و شوهری آن ها باقی خواهد ماند.
امکان ازدواج دوباره زن و مرد
از دیگر آثار طلاق بائن این است که مرد بعد از طلاق بائن، می تواند بلافاصله ازدواج کند، بدون این که نیازی به حکم دادگاه برای ازدواج مجدد داشته باشد. در مورد زن نیز اگر زن باکره باشد و یا جزء کسانی باشد که نیازی به نگه داشتن عده نداشته باشند، می تواند بلافاصله بعد از طلاق به عقد شخص دیگری درآید. در غیر این صورت، باید تا پایان زمان عده صبر کنند.
حقوق و وظایف متقابل زن و مرد: پس از این که زن و مرد به واسطه طلاق بائن از یک دیگر جدا شدند، حقوق و وظایفی که بر عهده آن ها بود از بین می رود. به عنوان مثال، زن دیگر نیازی به تمکین از شوهر خود ندارد و بلافاصله محل زندگی او از مرد جدا می شود.
مرد نیز دیگر موظف به پرداخت نفقه نمی باشد، مگر در صورت بارداری زن، که در این صورت باید تا زمان وضع حمل زن، نفقه پرداخت شود. همچنین اگر یکی از زوجین فوت کند، دیگری از او ارث نمیبرد. لازم است بدانید اگر شوهر در حال بیماری باشد و برای طلاق اقدام کند و در ظرف یک سال بر اثر بیماری فوت کند، زن از شوهر ارث می برد، اگرچه طلاق از نوع بائن باشد. البته به شرط آن که زن بعد از طلاق ازدواج مجدد نکرده باشد. این موضوع بر خلاف طلاق رجعی است که در زمان عده، مرد موظف به پرداخت نفقه است و در صورت فوت یکی از زوجین در زمان عده، دیگری از او ارث می برد.
دریافت مهریه: مهریه در طلاق بائن مدخوله (زن و مرد آمیزش جنسی داشته‌اند)، به طور کامل به زن تعلق می گیرد و در طلاق بائن غیر مدخوله (طلاق پیش از رابطه جنسی)، نصف مهریه قابل دریافت می باشد. البته در نوع طلاق بائن خلع، زن معمولا مهریه‌اش را به مرد می بخشد تا هر چه سریع تر از مرد جدا شود.
مدت زمان عده در طلاق بائن
عده عبارت است از مدت زمانی که بعد از اجرای حکم طلاق، زن نمی تواند شوهر دیگری اختیار کند. با استناد به قانون مدنی، می توان گفت عده طلاق و فسخ نکاح سه بار دیدن عادت ماهیانه (سه طهر) می باشد، مگر این که زن با توجه به سنی که دارد، عادت ماهیانه نبیند که در این صورت3 ماه خواهد بود.
می توان گفت که این مدت به مدخوله بودن و غیر مدخوله بودن طلاق بائن بستگی دارد. مدت زمان عده به رابطه زناشویی بستگی دارد. در صورتی که رابطه زناشویی بین زوجین وجود نداشته باشد، هیچ مدتی برای عده لحاظ نمی شود و زن می تواند مجددا پس از طلاق ازدواج کند. اما اگر طلاق بائن از نوع مدخوله باشد، زن باید عده طلاق را حفظ کند.
خواستگاری در زمان عده طلاق بائن چه حکمی دارد؟
باید به این نکته توجه کنید که خواستگاری در زمان عده طلاق بائن برای دختر باکره صحیح است و از لحاظ شرعی هیچ مشکلی ندارد. در مورد زنی که طلاق بائن مدخوله داشته باشد، خواستگاری جایز نیست اما حرام محسوب نمی شود. این در حالی است که حکم خواستگاری در طلاق رجعی در مدت عده برای زن، حرام محسوب می شود.
آیا طلاق به وکالت زن از نوع طلاق بائن است؟
طلاقی که در آن زن از شوهر خود وکالت طلاق دارد، از نوع طلاق بائن است. به این معنی که زن به دلیل وکالت طلاقی که دارد و یا به خاطر اثبات عسر و حرج خویش در دادگاه، حکم طلاق خویش را از شوهر خود می گیرد و دیگر خواستار ادامه زندگی با وی نمی باشد. عسر و حرج در موضوع بالا عبارت است از به وجودآمدن شرایطی که در آن، ادامه زندگی برای زن با مشقت و سختی همراه باشد و تحمل آن مشکل باشد. موارد زیر در صورت اثبات در دادگاه از مصادیق عسر و حرج میباشد:
اگر زوج، زندگی خانوادگی را به مدت شش ماه متوالی و یا نه ماه متناوب ترک کند و علت و یا عذر موجهی در این مورد وجود نداشته باشد. وقتی زوج اعتیاد داشته باشد و حتی با دستورات پزشک نتوان او را ترک داد. یا حتی اعتیاد او به حدی باشد که باعث مختل شدن زندگی شود. اعتیاد شامل هر گونه مشروبات الکلی و مواد مخدر است. محکومیت قطعی زوج به پنج سال زندان و یا مدت زمان بیشتر. ضرب و شتم و تهدید و یا هر گونه رفتار نامتعارف زوج که باعث مشقت و عدم تحمل زوجه شود. وقتی زوج به بیماری های روانی صعب العلاج گرفتار باشد به شکلی که زندگی مشترک بینشان مختل شود. در بعضی مواقع، گرفتن حکم طلاق از دادگاه توسط زن بسیار سخت است، لذا در صورتی که مرد بتواند در زمان عده رجوع کند، خط بطلانی است بر حکم دادگاه که زن با مشقت فراوان آن را دریافت نموده است. بنابراین طلاق بائن به این علت است که مرد دیگر نتواند به زن رجوع کند و اعمال حقوقی صورت گرفته باطل نشود.
نتیجه گیری
طلاق بائن، یکی از انواع طلاق است که در آن مرد پس از اجرای حکم طلاق، نمی تواند به زن رجوع کند. این نوع طلاق، آثار و انواعی دارد که هر کدام شرایط خاص خود را دارند. دانستن این شرایط، می تواند اطلاعات زوجین را در رابطه با طلاق بائن بیشتر کند و در نتیجه باعث می شود با آگاهی بیشتری اقدام به طلاق کنند و در جریان تمام جوانب آن باشند. در صورت استفاده از وکیل، می‌توانید روی کمک ما در مجموعه حقوقی عدل دانو حساب کنید.
