اجرت المثل

مهریه، نفقه، اجرت‌ المثل و نحله از جمله حقوق مالی هستند که در دین اسلام برای حمایت از زنان پیش‌ بینی شده است. تمام این موارد را چه در دوران زندگی زناشویی و چه در هنگام طلاق می‌توان مطالبه کرد. اجرت المثل در صورتی به زوجه تعلق می‌گیرد که شرایط لازم را داشته باشد. اما اجرت المثل چیست؟ اجرت المثل یک حق مادی است که دین اسلام برای حمایت از زنان در نظر گرفته است. به چه زنانی تعلق می‌گیرد؟ این پول به تمام زنانی که واجد شرایط آن باشند تعلق می‌گیرد. منظور از شرایط، مواردی است که در ماده قانونی مربوط به اجرت المثل آن را بررسی خواهیم کرد. اگر شما هم این سوالات را دارید، برای دریافت پاسخ کامل و مفصل‌تر، تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید. همچنین می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره اجرت المثل با وکیل خانواده موسسه حقوقی عدل دانو تماس بگیرید.

اجرت المثل چیست؟

قبل از هر چیز لازم است بدانید اجرت المثل، حقی است که اسلام برای زن قائل شده است، مثل مهریه یا نفقه و هر مردی موظف به رعایت و تامین این حقوق است. هر زنی در هر زمانی می‌تواند این حق را طلب کند. چه در زندگی مشترک، که به آن «اجرت المثل ایام زوجیت» گفته می‌شود و چه در هنگام طلاق، که به آن «اجرت المثل در طلاق» می‌گویند. لازم به ذکر است بعد از ازدواج، علاوه بر حقوق معنوی که به هر دو طرف، مرد و زن، واجب می‌شود، یک سری حقوق مادی هم وجود دارد که تنها مختص به زنان است و مردان دارای این حقوق نخواهند بود.

اجرت المثل به چه اموری تعلق می‌گیرد؟

اگرچه در عرف جامعه، رسیدگی به امور منزل و فرزندان وظیفه زنان محسوب می‌شود، اما از نظر قانون این‌ طور نیست و زن در صورت انجام امور روزمره‌ مربوط به زندگی مشترک، می‌تواند از همسر خود حق و حقوقی دریافت کند که قانون آن را به نام «اجرت المثل» می‌شناسد. این باور غلط در جامعه‌ ما رخنه کرده و ریشه دوانده است و باعث شده زنان فداکار ایرانی، انجام امور منزل را وظیفه‌ خود بدانند. اما گروه حقوقی عدل دانو، آگاه‌ سازی جامعه را رسالت خود می‌داند و این مقاله را در راستای همین هدف به نگارش در آورده است. اگر به مشاوره‌ اجرت المثل نیاز دارید، با مجموعه حقوقی عدل دانو تماس بگیرید تا با مجرب‌ترین وکیل‌ها در این زمینه مشورت کنید.

در دین اسلام، پس از ازدواج، زن فقط موظف به تمکین عام و خاص از همسرش می‌شود. در واقع یک زن فقط برای اموری مثل اطاعت از همسر، حسن معاشرت با او، آراستگی ظاهری، اقامت در منزل همسر، کسب اجازه از همسر برای انجام هر امری و انجام وظایف زناشویی نسبت به همسرش ملزم می‌شود. اما می‌تواند برای انجام هر مورد دیگری که مربوط به زندگی مشترک می‌شود پول دریافت کند، هر چقدر هم که از مدت زندگی زناشویی بیشتر گذشته باشد، میزان این پول به همان نسبت افزایش پیدا می‌کند. زن در مورد آشپزی، نگهداری از فرزندان، شیر دادن به فرزندان، شستن ظروف و لباس‌ها و …  هر موردی که مربوط به امور زندگی بشود وظیفه‌ای ندارد. به عبارتی این کارها وظیفه شرعی و قانونی زن نیست و می‌تواند درخواست حقوق برای آن ها بدهد. البته بین بعضی زوج‌ها توافقی در خصوص مبلغ آن هست، اما اگر توافقی وجود نداشته باشد، زن می‌تواند با دادن دادخواست مطالبه اجرت المثل ایام زوجیت، حقوق خودش را مطالبه کند.

آیا مطالبه‌ اجرت المثل شرایط خاصی دارد؟

برای پاسخ به این سوال لازم است به یکی از ماده‌های قانونی که در همین باب ذکر شده است، اشاره کنیم. بر اساس تبصره ماده 336 قانون مدنی، زن می‌تواند تحت شرایطی اقدام به مطالبه اجرت المثل ایام زناشویی بکند. آن شرایط به این صورت است: «چنانچه زوجه کارهایی را که شرعا به عهده وی نبوده و عرفا برای آن کار اجرت المثل باشد، به دستور زوج و با عدم قصد تبرع انجام داده باشد و برای دادگاه نیز ثابت شود، دادگاه اجرت المثل کارهای انجام گرفته را محاسبه و به پرداخت آن حکم می‌کند.» برای فهم بهتر این ماده‌ی قانونی لازم است نکات موجود در ماده را به‌صورت جداگانه بررسی کنیم.

نکته اول اینکه زن نمی‌تواند بابت کارهایی که به لحاظ شرعی و قانونی بر عهده اوست، مانند تمکین، اجرتی را مطالبه کند. به این دلیل که تمکین جزء وظایف زن در برابر شوهرش است. نکته دوم زن باید این کارها را به درخواست زوج انجام داده باشد. به عبارتی تمام این کارها به درخواست مرد انجام شده باشد. نکته سوم زن باید با قصد عدم تبرع این امور را انجام داده باشد. منظور از «عدم تبرع» در این ماده این است که زن قصد نداشته باشد این کارها را رایگان انجام بدهد، بلکه نیت واقعیش این باشد که این کارها در قبال دریافت مزدی انجام می‌شوند. بنابراین، در صورتی که خواسته خود زن انجام دادن رایگان این کارها در منزل باشد، به لحاظ شرعی و قانونی حقی در دریافت اجرت المثل ندارد. در واقع، زن به خواسته خودش در حق همسرش خوبی کرده است، پس نمی‌تواند اجرتی بخواهد.

نکته چهارم در ادامه این ماده آمده است، «برای دادگاه نیز ثابت شود». قانون گذار اصل را بر عدم تبرع زن گذاشته است. یعنی فرض را بر این گذاشته که زن این کارها را رایگان و مجانی انجام نداده است و قصدش دریافت حق و حقوق بوده است. حال اگر مرد به هر دلیلی نخواهد این حق را بپردازد، باید ثابت کند زن با قصد تبرع و نیکی این کارها را انجام داده است. نکته آخر موردی که حتما باید به آن اشاره شود، این است که دریافت اجرت المثل تنها در طلاق مطرح نیست، بلکه زن در طول دوران زندگی مشترک و بدون اینکه دادخواست طلاق بدهد نیز می‌تواند حق خودش را مطالبه کند. اگر باز هم نکته‌ نامفهومی در مورد ماده‌ فوق باقی مانده است، می‌توانید در مشاوره حقوقی با وکلای مجموعه حقوقی عدل دانو، مشکلات خودتان را رفع کنید.

آیا اجرت المثل برای زنان یکسان است؟

منطقا خیر، اینطور نیست. بعد از طرح دادخواست زن و تشکیل دادگاه، اگر قاضی طبق شرایط ذکر شده، زن را مستحق دریافت این پول بداند، دادخواست به کارشناس صادر می‌شود. حال کارشناس با توجه به لیستی از فاکتورها میزان حق و حقوق دریافتی زن را تعیین می‌کند. اگر هر کدام از طرفین اعتراضی به مبلغ تعیین شده داشتند، می‌توانند ابراز کنند.

فاکتورهایی که کارشناس مد نظر قرار می‌دهد، عبارتند از تحصیلات زوجه، وضعیت اشتغال، تعداد فرزندان، محل و امکانات زندگی مشترک، داشتن پرسنل خدماتی، نقل مکان کردن‌ های متعدد و … لازم است بررسی کنیم این موارد چطور در میزان اجرت المثل زن تاثیر می‌گذارند.

تاثیر ارکان مختلف بر میزان اجرت المثل تعیین شده

کارشناسان تاثیر ارکان مختلفی را بر میزان پول دریافتی توسط زن بررسی می‌کنند. این رکن‌ها و تاثیرشان به شرح زیر است:

به زن شاغلی که همیشه خارج از منزل است، اجرت المثل کمتری تعلق می‌گیرد، زیرا وقت کمتری برای کار‌های منزل می‌گذارد. اما اگر مردی مدت زیادی از زندگی زناشویی را در سفرهای کاری یا زندان سپری کرده باشد، زن میزان پول بیشتری دریافت می‌کند. اگر فرزندان مادری دختر باشند، میزان پول کمتری به وی تعلق می‌گیرد. زیرا فرض بر این است که در خانه دختر همیشه کمک حال مادر است اما در مورد فرزند پسر به این شکل نیست. اگر مادری فرزندش را از شیر خودش تغذیه کرده باشد، اجرت المثل بیشتری دریافت می‌کند، همچنین اگر زنی فرزندان همسرش را از ازدواج سابق، بزرگ کند، مستحق دریافت حق و حقوق بیشتری است. در ضمن اگر زنی در دوران عقد، درخواست اجرت المثل کند، پولی به او تعلق نمی‌گیرد.

اگر مرد اجرت المثل را نپردازد چه می‌ شود؟

اگر رای به پرداخت اجرت المثل و اجرائیه‌ آن صادر شده باشد، بعد از یک ماه مرد باید پول مشخص شده را پرداخت کرده و یا دادخواست قانونی مبنی بر ناتوانی در پرداخت داده باشد. در غیر این صورت، یعنی اگر مرد هیچ قدمی در راستای پاسخ به این حکم قانونی برنداشته باشد، به تقاضای زن دادگاه حکم جلب مرد را صادر می‌کند.

اگر مرد ابراز ناتوانی در پرداخت اجرت المثل کند، چه می‌شود؟

اگر مرد توانایی مالی نداشته باشد، می‌تواند با دادن دادخواست تقسیط اجرت المثل از دادگاه، تقاضای قسط‌ بندی مبلغ را بکند. اگر عدم تمکن مالی مرد اثبات بشود، دادگاه حکم بر تقسیط صادر می‌کند.

اگر زن ناشزه باشد، اجرت المثل دریافت می‌کند؟

برای جواب دادن به این سوال، ابتدا لازم است بدانیم «زن ناشزه» دقیقا چه زنی است؟ «زن ناشزه» زنی است که نسبت به همسرش تمکین نمی‌کند، تمکین خاص یا عام. به عبارتی یا به وظایف زناشویی خودش عمل نمی‌کند و یا اموری مثل اطاعت از همسر، اجازه گرفتن برای انجام کارهای مربوط به خودش، آراستگی ظاهری، اقامت در منزل همسرش و حسن معاشرت با او را انجام نمی‌دهد. اما همان طور که ذکر کردیم، اجرت المثل مربوط به اموری می‌شود که از نظر شرع و قانون جزء وظایف زن نیست. پس حتی اگر زن ناشزه باشد و مرد حکم الزام به تمکین او را داشته باشد، باز هم این حق به زن تعلق خواهد گرفت.

جمع بندی

در نهایت، کارهایی که هر یک از زن و مرد در زندگی زناشویی انجام می‌دهند، دارای ارزش و قابل احترام است. اما قانون برای به حداقل رساندن آسیب‌هایی که بعد از جدایی متوجه زنان می‌شود، حقوقی را برای آنها در نظر گرفته که یکی از آنها اجرت المثل است. هیچ مردی نمی‌تواند تا زمانی که تمام حق همسرش را پرداخت نکرده است، او را طلاق بدهد.

گروه وکلای مجموعه حقوقی عدل دانو، آماده ‌است تا در پیمودن این مسیر شما را همراهی کند، به این امید که کمی از سختی‌های این راه کاسته بشود. شما می‌توانید با مراجعه به موسسه حقوقی عدل دانو، از بین بهترین وکلای متخصص، وکیل خانواده مورد نظر خود را برای دریافت مشاوره اجرت المثل انتخاب کنید.